Mare Digitale

Duivels dilemma: Vervals je geld, red daarmee je leven, maar financier daarmee ook de nazi’s om de oorlog te winnen? Of saboteer je de nazi’s, wat je met dood moet bekopen als het uitkomt? Het is een dilemma dat door Owen Schumacher inde documentaire-serie ‘Nep!‘ wordt gesteld. Maar was het dilemma wel aan de orde?

Het dilemma komt van ‘Operatie Bernhard’, een grootschalige vervalsing van Engelse ponden in de Tweede Wereldoorlog, in concentratiekamp Saksenhausen, vlakbij Berlijn. In het kamp maakten Joodse gevangenen valse Engelse ponden voor de nazi’s, die daarmee de Engelse economie wilden ontwrichten. De Engelse ponden waren zo echt dat de Bank of England ze als echt erkende. Het dilemma is ook de rode draad in de Oscarwinnende film over dit verhaal, Die Fälscher, uit 2007. In de documentaire spreekt Schumacher met Isaak Plapler (92), die in het kamp meewerkte aan de vervalsing en aan de drukpers stond. Hij heeft zijn leven aan de biljetten te danken.

Maar is het wel een dilemma? Is het mogelijk om tijdens een oorlogssituatie, als gevangene, een dergelijke beslissing te nemen, een beslissing zonder dat je over alle informatie beschikt? Het lijkt me anno nu een luxepositie om dit dilemma te verkennen. Was het in die tijd wel aan de orde voor gevangenen? Uit alle overleveringen en geschiedenisboeken over WOII die ik heb gelezen, kwam dat het alleen maar over overleven ging en verder niets. En dan is het geen dilemma meer, maar alles doen om te kunnen overleven en de volgende dag te halen.

Bekijk het item van de aflevering ‘Nep!’ over deze vervalsing: